«سرگئی کوژمیاکین» کارشناس سیاسی روس در تحلیلی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی نتایج دومین نشست مشورتی سران آسیای مرکزی پرداخت.
در این گزارش آمده است: در دومین نشست مشورتی روسای جمهور آسیای مرکزی که در 29 نوامبر (8 آذر) در شهر «تاشکند» پایتخت ازبکستان برگزار شد، پیرامون همگرایی و تقویت همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف گفت‌وگو و تبادل نظر صورت گرفت.
با فروپاشی اتحاد شوروی روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی میان کشورهای آسیای مرکزی به طور طولانی با مشکل مواجه شد.
تا سال 1991 این منطقه در حقیقت وضعیت یک مجتمع اقتصادی مشترک را داشت که در آن منابع و ظرفیت‌ها به نفع 5 جمهوری آسیای مرکزی بهره برداری می‌شد.
سیستم واحدی برق مردم و صنایع منطقه را بدون وقفه تامین می‌کرد، گاز و نفت از ازبکستان و ذغال از قزاقستان تامین می‌شد.
با کسب استقلال جمهوری‌های منطقه موانع زیادی بر سر راه همکاری‌های چند جانبه به وجود آمد و نخبگان حاکم این کشورها بیشتر بر روی تعاملات دوجانبه تمرکز کردند که البته نتایج مورد انتظار آنان را به همراه نداشت.
تاکید حکام آسیای مرکزی بر استقلال ملی تا جایی باعث بروز محدودیت‌ها شد که مرزهای بین این کشورها برای فعالیت‌های تجاری در واقع به موانع غیر قابل عبور تبدیل شد حتی با انتقال یا ترانزیت برق از قلمرو خود به کشورهای دیگر منطقه نیز مخالفت می‌کردند که نمونه چنین رویکردی در روابط میان ازبکستان با کشورهای همسایه تا چند سال پیش قابل مشاهده است.
کشورهای منطقه (عمدتا ازبکستان با تاجیکستان و قرقیزستان با ازبکستان) در رابطه با بهره برداری از منابع آب و انرژی هم بین خود اختلافات بسیار جدی داشتند که هنوز هم این موضوع راه حل نهایی خود را پیدا نکرده است.
مقررات تردد مسافر و کالا نیز هر از چند گاهی با مشکلات مواجه می‌شود که نمونه بارز آن در سال 2017 بین قزاقستان و قرقیزستان که هر 2 عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌باشند، اتفاق افتاد.
وجود چنین وضعیتی منجر به آن شد که شرکای اصلی کشورهای آسیای مرکزی بیرون از این منطقه قرار داشته باشند.
بنابر گزارشات منابع رسمی، طی نیمه اول سال جاری میلادی سهم کشورهای منطقه در مبادله تجاری قرقیزستان 20 درصد، ازبکستان 13 درصد و قزاقستان 5 درصد بوده است.
بنابراین هر گونه اقدام در زمینه همگرایی کشورهای آسیای مرکزی قابل توجه و مهم می‌باشد.
نخستین نشست مشورتی سران منطقه در سال 2018 در آستانه جشن نوروز در پایتخت قزاقستان برگزار شد.
انتظار می‌رفت که دومین نشست در یک سال بعد در ازبکستان دایر شود ولی پس از چند دور تاخیر بالاخره در 29 نوامبر در «تاشکند» برگزار شد.
در این نشست روسای جمهور ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان (در نشست سال 2018 رئیس جمهور این کشور حضور نیافته بود) و نخستین رئیس جمهور قزاقستان شرکت کردند.
«نورسلطان نظربایف» با وجود کنار رفتن از سمت ریاست جمهوری قزاقستان همچنان به عنوان نخستین رئیس جمهور و «پیشوای ملت» اختیاراتی در مسائل استراتژیک و مهم داخلی و خارجی کشورش دارد ضمنا در نشست تاشکند نظربایف رئیس افتخاری نشست سران آسیای مرکزی انتخاب شد.
در قیاس با نشست یک سال پیش، در تاشکند سران کشورها بیشتر و مشخص تر در مورد زمینه‌های تعامل و همکاری صحبت کردند.
در حقیقت در نشست تاشکند از ضرورت تدوین برنامه‌های همکاری در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه گذاری، حمل و نقل، توسعه زیربنایی انرژی، ساخت ماشین آلات کشاورزی و نساجی صحبت شد.
سران آسیای مرکزی همچنین بر ضرورت اقدامات مشترک در زمینه‌های امنیتی و به خصوص مبارزه با تروریسم و مواد مخدر تاکید کردند.
در این راستا پیشنهاد برگزاری جلسه دبیران شوراهای امنیت کشورهای منطقه در سال آینده میلادی مطرح شد.
البته بحث و بررسی مسائل یادشده فقط در قالب گفت و گو و تبادل نظر صورت گرفته و در پایان این نشست هیچ گونه توافق نامه ای امضا نشد.
گذشته از آن رئیس جمهور ازبکستان خاطرنشان کرد که طرف‌ها قصد ایجاد هیچ گونه سازمان منطقه ای را ندارند.
واقعیت امر این است که در حال حاضر شانس همگرایی عمیق میان کشورهای آسیای مرکزی بسیار محدود است اما حرکت در این مسیر تصمیم درستی بوده و به تدریج نتایج مثبتی به بار خواهد آورد زیرا پس از گذشت حدود 30 سال از واگرایی که منجر به وخامت جدی روابط میان برخی از کشورهای منطقه شد، نباید انتظار نتایج سریع را داشت.
البته نشست‌های سران فرصت‌هایی را برای تدوین مواضع مشترک یا نزدیک در زمینه‌های مختلف را فراهم خواهد کرد.
از این لحاظ نشست تاشکند روحیات مثبت در جهت تعامل در منطقه را تقویت کرده و احتمالا در آینده از سطح «مشورتی» به سطح اقدامات عملی ارتقاء خواهد یافت.
پیشنهاد رئیس جمهور ازبکستان برای ایجاد شورای منطقه‌ای ارتباطات حمل و نقل و مجمع سرمایه گذاری کشورهای آسیای مرکزی در راستای تحقق چنین اهدافی قابل بررسی است.
اما واضح است که هنوز چارچوب فعلی شکل قطعی به خود نگرفته و چشم انداز روشنی با خود ندارد.
شکی نیست که برخی از طرف‌های خارجی سعی خواهند کرد تا این اقدام منطقه‌ای را در مسیر منافع استراتژیک خود در آسیای مرکزی قرار دهند.
از این نظر این نکته قابل توجه است که ایده‌های مطرح شده در نشست اول و دوم سران منطقه (در رابطه با مشارکت در زمینه‌های انرژی، ایجاد دهلیزهای حمل و نقل و غیره) همچنین به عنوان اولویت‌های چارچوب تعامل 4 کشور آسیای مرکزی با آمریکا (5+1) تعیین شدند.
«واشنگتن» به دنبال استفاده از ازبکستان و قزاقستان به عنوان پیشگامان همگرایی منطقه‌ای جهت نفوذ در آسیای مرکزی می‌باشد.
برخی منابع معتقددن تاخیر در برگزاری دومین نشست سران منطقه نیز با بحث منافع آمریکا بی ارتباط نبوده است.
البته سایر بازیگران مهم عرصه ژئوپلیتیکی منطقه نظیر روسیه و چین نیز به دلیل همسایگی مستقیم سعی می‌کنند در حاشیه روندهای مختلف در حال انجام در آسیای مرکزی قرار نگیرند.
این بحث نیز بر چگونگی آینده همگرایی در منطقه بی تاثیر نخواهد بود.
نکته دیگری که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد، مواضع نخبگان منطقه‌ای است.
واقعیت امر این است که در حال حاضر نخبگان آسیای مرکزی منافع خصوصی و گروهی خود را بر منافع منطقه‌ای ترجیح می‌دهند که چنین رویکردی مانع جدی بر سر راه همگرایی است.
به ویژه زمانی که بلندپروازی‌های نخبگان سیاسی کشورهای منطقه به طور هدفمند مورد استفاده بازیگران غیرمنطقه‌ای قرار داده می‌شود.
انتهای پیام/ح
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
